در این مقاله، انواع رنگهای مورد مصرف در قالیبافی را مورد بررسی قرار میدهیم.

از نظر منشا، رنگها به ۲ دسته رنگهای طبیعی و رنگهای مصنوعی تقسیم میشوند:

• رنگهای مصنوعی
• به رنگهایی گفته می شود که از مواد شیمیایی و مصنوعی تهیه می‌شوند و به ۲ دستهرنگهای جوهری و رنگهای کُرُمی (یا دندانه ای) تقسیم می شوند:
• رنگهای جوهری یا آنیلینی یا رنگهای فرّار
• این گروه از رنگها از آنیلین که ارزان و فرّار است بدست می آیند و درعرفقالیبافی به رنگهای جوهری معروف هستند.
• رنگهای جوهرینامرغوب بوده و در مقابل شستشو و نور فرسوده شده و ثبات خود را از دست میدهند و به دلیل کم ثباتی خطری جدّی برای فرش ایران است که مصرف آنها باید ممنوع شود ولی به دلایلی چون ارزانی، جذابیت ابتدایی، سهل الوصول بودن، صرف زمان کم برای رنگرزی و عدم آگاهی از مزایای رنگ طبیعی مورد استقبال زیادی قرار گرفته اند.
• رنگهای کرومی یا دندانه ای
• گروهی از رنگهای مصنوعی هستند و چون از دندانه کروم (بیکرومات پتاسیم) برای ثبات و شفافیت رنگهای حاصله از آنها استفاده میشود، به آنهارنگهای کُرُمی نیز میگویند.
• استفاده از این رنگها شبیه رنگهای طبیعی است و در مقابل شستشو و نور از ثبات خوبی برخوردار هستند. این رنگها در قالی نو، جلوه‌ی تند دارند و در قالی کهنه، کدر و پژمرده می شوند.
• رنگهای طبیعی
• به رنگهایی گفته میشود کهمنشا گیاهی، جانوری و فلزی دارند و رنگرزی با آنها به زمان، دقت و مهارت زیادی نیاز دارد.
• رنگهای طبیعی به ۳ گروهرنگهای گیاهی، جانوری و فلزی تقسیم میشوند:
• مواد رنگرزی گیاهی
• روناس (روغناس): گیاهی است که در بیشتر نواحی به صورت خودرو می‌روید ولی در سال‌های اخیر در کرمان، یزد و مازندران کشت می شود. ماده رنگی از ریشهٔ آن بدست می‌آید که ریشهٔ آن کلفت، گوشتی و به رنگ سرخ می باشد. نام مادهٔ رنگی آلیزارین می باشد.
• روناس بین سن ۷ – ۳ سالگی حداکثر رنگ دهی را دارد که از روناس ۳ ساله، آجری و از روناس 7 ساله، قرمز تیره حاصل می شود و به عبارتی قدرت رنگی ریشهٔ روناس با مدت زمانی که در خاک می‌ماند رابطهٔ مستقیم دارد.
• پس از آنکه ریشه روناس را از زمین بیرون می آورند آن را خشک و آسیاب می‌نمایند و به صورت گرد در می آورند و برای رنگرزی استفاده میکنند.
• پوست گردو: گردو درختی است بزرگ و دارای چوب بسیار محکم می باشد.از پوست سبز رنگ میوه این گیاه برای رنگرزی استفاده می شود. به این صورت که به محض رسیدن میوه، آن را جدا کرده و خشک می‌نمایند و برای رنگرزی مورد مصرف قرار می دهند. این پوست به تنها‌یی با نسبت‌های مشخص رنگهای کرم، شتری و قهوه‌ای میدهد لکن در ترکیب با موادی چون زاج سیاه، میتوان از آن رنگ سیاه بدست آورد و در ترکیب با سولفات آهن، خاکستری و مشکی میدهد.
• برگ مو: از برگ مو رنگ زرد بدست می آید. لکن از مواد اولیه برای بدست آوردن رنگ چمنی، سبز سیر و زرد لیمویی نیز استفاده میشود.
• پوست انار: ماده رنگی آن زرد تیره مایل به قهوه‌ای می باشد. برای تهیه‌ی رنگهای خاکستری، مشکی، زرد، نارنجی، کرم و موشی از آن استفاده میکنند.
• بَقم: چوب درختی است بلند و سرخ رنگ که از رنگ سرخ آن استفاده میشود.  ماده رنگی این گیاه هماتین است و از آن رنگ سرخی می‌گیرند که برای رنگرزی پشم و ابریشم استفاده می شود.برای تهیهٔ رنگهای بنفش و سرخ بکار میرود.
• بزنج: پوست نوعی پسته کوهی است که چون تانن زیادی دارد بعنوان دندانه برای ثابت نمودن رنگ قرمز دانه از آن استفاده میشود البته برای تهیه رنگ خاکستری و مشکی نیز از آن استفاده میکنند.
• جَفت: به پوست زیرین درخت بلوط گفته میشود که پوست آن سرشار از مواد مازوجی میباشد از مواد اولیه برای تهیه رنگهای زرد، شتری و قهوه‌ای استفاده می شود.
• نیل (لاجورد): در مناطق گرمسیری مثل جنوب کشور و بلوچستان می روید و از مواد اولیه برای تهیه رنگهای آبی و رنگ‌هایی مثل سبز، سرمه‌ای، ملّه‌ای و موشی میباشد و بهترین زمان بدست آوردن رنگ از آن سال اول کاشت آن است و قسمت اصلی رنگ از برگ‌های آن بدست می آید. امروزه رنگهای نیلی را از نیلی شیمیایی یا صنعتی جایگزین بدست می آورند.
• زعفران: این گیاه در قائنات، تربت، کاشمر و استهبانات کشت می شود و از آن رنگ زرد بدست می آید. لکن به جهت گرانی این مادّه کمتر در رنگرزی مصرف میشود.
• توت سیاه: از مواد اولیه برای بدست آوردن رنگهای بنفش و قرمز می باشد.
• کاه: از آن برای بدست آوردن رنگ زرد استفاده می شود.
• گندل: این گیاه در مناطق مرکزی و بویژه بختیاری می روید. و از آن برای تهیه رنگ زرد روشن استفاده می شود.
• سماق: این گیاه که مصرف خوراکی هم دارد، دارای مقدار زیادی مواد مازوجی می باشد و از آن برای بدست آوردن رنگهای خرمایی تا قهوه‌ای استفاده میشود و در اختلاط با سولفات آهن رنگ بنفش تیرهٔ مایل به قهوه‌ای می دهد.
• وسمه: از مواد اولیه برای تهیه رنگ آبی می باشد که ماده رنگی از برگ آن بدست می‌آید.
• گلرنگ: ماده رنگی در گل آن موجود است و ماده اولیه برای تهیه زرد مایل به سرخ است.
• آلبالو: از میوه درخت البالو جهت بدست آوردن رنگ قرمز استفاده میشود.
• اِسپرک: یکی از بهترین مواد رنگرزی که برای تهیه رنگ زرد استفاده می شود و به صورت خودرو می رود و گلهای اسپرک، بیشترین رنگ و ریشه آن کمترین ماده رنگی را دارا میباشد.

• مواد رنگرزی جانوری
• قرمز دانه: حشره ای است شبیه کفش دوزک که بر روی درختان خانواده انجیر زندگی میکند این حشره مادّه صمغ مانندی ترشح میکند که شاخه و حشره ‌ها را فرا می گیرد و سخت میشود سپس صمغ و حشره را از درخت جدا کرده و حشره داخلی آن را با موادی چون آب جوش یا گرد گچ خفه میکنند. آن‌گاه حشره‌های مرده را خشک کرده و می‌کوبند و از آن برای تهیه رنگهای گلی تا قرمز تیره استفاده می شود. این مادّه رنگی گران قیمت است ولی کیفیت آن بالا میباشد و به رنگ‌هایی که از قرمز دانه بدست می آید لاکی نیز گفته میشود.
• رنگهای فلزی
• همانگونه که از نام این گروه از رنگها برمی آید، این رنگها از ترکیبات فلزی بدست می آیند و به صورت طبیعی یافت می شوند مثلاکسید آهن (اُخرای زرد و سرخ)، اکسید زرد سرب (مردار سنگ)، آبی لاجوردی، آبی پروس.
• داانه
• موادی هستند که برایتثبیت و رنگ پذیری بیشتر الیاف استفاده می شوند.
• روش عمل آنها به این صورت است که با بوجود آوردن منافذی در سطح الیاف باعث نفوذ بیشتر رنگ به الیاف میشوند و به طور کلی برای جذب بیشتر رنگها و تثبیت آنها از دندانه ‌ها باید استفاده کنیم چون حتی رنگهای طبیعی بدون استفاده از دندانه ‌ها جذب کار الیاف نشده و رنگرزی الیاف با این رنگها بدون استفاده از دندانه ‌ها از ثبات کافی برخوردار نخواهد بود و در نهایتدندانه ها جذب بیشتر و بهتر رنگها را فراهم میکنند.
• دندانه هابه طور کلی به ۲ دسته نباتی و معدنی تقسیم می شوند:
• دندانه‌های نباتی
• ایندندانه ها از قسمت‌های مختلف بعضی از گیاهان تانن دار بدست می‌آیند. تانن در پوست و میوهٔ تعداد زیادی از گیاهان مخصوصا پوست درختان بلوط و سماق موجود است.
• تانن هایا به صورت طبیعی در گیاهان وجود دارند و یا به صورت پاتولوژیک و معمولی در بافتهای گیاهی یافت می شوند که در حالت پاتولوژیک بر اثر نیش حشرات ایجاد می شوند که در این حالت به آنها “مازو” میگویند، از مازوها برای تهیه رنگهای سیر استفاده میشود.
• دندانه‌های معدنی
• این مواد اغلب املاح فلزات قابل ترکیب در آب هستند که برخی از آنها رنگی و برخی از آنها بدون رنگ هستند.
• دندانه‌های فلزی رنگیشامل: املاح کروم، مس، کبالت و دندانه‌های بی رنگ، شامل املاح آلومینیوم، قلع، روی و نیکل میباشند.
• دندانه‌های معدنیدر حمام رنگرزی با رنگها، ترکیب شیمیایی بین رنگ و الیاف برقرار میکنند و موجب میشوند رنگ به داخل الیاف نفوذ نماید و تثبیت شود.
• به طور کلی در ایران،زاج ها مهم‌ترین مواد دندانه ای میباشند که به صورت‌های زاج سفید، زاج سیاه و زاج سبز و زاج کبود یافت می شوند.
• زاج
• زاج سفید: سولفات مضاعف پتاسیم و آلومینیوممی باشد که در آب حل میشود ولی در الکل حل نمیشود، انواع مختلفی دارد و استفاده از آن در ایران از قدمت زیادی برخوردار میباشد. استفاده بیش از حد آن در رنگرزی باعث در هم رفتگی و چسبندگی پشمها میگردد.هنگام استفاده از زاج سفید بهتر است که در صورت امکان از آب سنگین استفاده نشود، چون آب سنگین باعث رسوب آن شده و قدرت زاج را کاهش میدهد و به خاطر همین، هنگام رنگرزی با زاج سفید و استفاده از آب سنگین بهتر است از کروم دوتارتر استفاده شود.
• زاج سیاه (سولفات مضاعف آهن): از این نوع زاج در مواردی که بخواهیم رنگ دلخواه، تیره (سیاه و موشی) باشد استفاده میکنیم چون باعث تیره شدن رنگها می شود. این نکته را باید مورد توجه قرار داد که هنگام مصرف زاج سیاه، مصرف آن باید کم و مدت زمان توقف در حمام باید کوتاه باشد.
• زاج سبز: به زاج آهن یا سولفات آهن به علت رنگ سبزی که دارد زاج سبز گویند. از آن برای تهیهٔ رنگهای سبز استفاده میشود.
• کات کبود یا سولفات مس: یکی از دندانه‌های رنگی می باشد که از آن برای تهیهٔ رنگهای بنفش کمرنگ استفاده میشود یکی از عیوب آن این است که مقاومت الیاف را کاهش میدهد و در هنگام استفاده از آن باید دقت کرد.
• قلع

این مادّه به صورت “کلرور استانو” که پودر سفیدرنگی است، موجود میباشد و برای رنگهایی که در مایهٔ زرد و نارنجی هستند استفاده می شود. این دندانه موجب زبری و شکنندگی الیاف می شود و در هنگام استفاده از آن باید به این امر توجه نمود.

• کروم

مهمترین دندانهٔ رنگهای مصنوعی میباشد در طبیعت به صورت کانی کروم آهن موجود است.

      انواع آن عبارتند از

• دندانهٔ کروم شیرین،دندانهٔ کروم ترش، دندانه کروم احیاء شده که نوع اول و سوم از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. همهٔ ترکیبات کروم مانند بیکروماتها (بیکروماتهای سدیم و پتاسیم) و کروماتهای سدیم رنگین هستند.
• 

• رنگ‌های موجود در فرش‌های شرقی نقش بزرگی در نمادگرایی و داستان‌پردازی دارند. فراموش نکنید که نمادهای موجود روی فرش‌ها دارای اهمیت هستند. در این مقاله می‌خواهیم معانی و نمادگرایی رنگ‌ها را با هم بررسی کنیم. رنگ فرش‌های فارسی و شرقی ارتباط زیادی با نحوه تاثیر روانی آنها بر روی محیط زندگی ما دارد. بنابراین انتخاب رنگ فرش مطابق با احساسات ما، بسیار مهم است.  هر رنگی که در فرش استفاده می‌شود، یک معنی خاص دارد. در ادامه به برخی از معانی رنگ ها در فرش ایرانی اشاره می‌کنیم.
• قرمز به معنی ثروت، شانس، زیبایی، شادی و شجاعت در نظر گرفته می‌شود.
• پرتقالی یا همان نارنجی به فروتنی، فداکاری و تقوی معروف است.
• زرد یا طلایی نشان‌دهنده خورشید، شادی، شادابی، قدرت و ثروت است.
• سبز نمایانگر امید، بهشت​​، تجدید و بهار است.
• آبی بیانگر حقیقت، زندگی پس از مرگ و تنهایی است. آبی یک رنگ بسیار محبوب در فرش‌های سنتی و مدرن ایرانی است.
• بنفش اگر چه کمتر در فرش‌های قدیمی مورد استفاده قرار گرفته است، اما بیانگر خرد، آرامش، درون‌گرایی و معنویت است.
• قهوه‌ای به معنی مادر زمین و باروری است. این رنگ شاید یکی از مهمترین رنگ‌هایی باشد که باید در زندگی امروزی ما مورد توجه قرار گیرد. قهوه‌ای خاکی یک انتخاب عالی برای ایجاد حس طبیعی بودن کف خانه است. با قدم گذاشتن بر روی فرش قهوه‌ای شما احساس می‌کنید روی خاک قدم گذاشته‌اید.
• سیاه نمایانگر مرگ و ویرانی در فرش‌های ایرانی است. به همین دلیل در فرش‌های سنتی فارسی زیاد از رنگ سیاه استفاده نمی‌شد. امروزه، رنگ سیاه به کار رفته در فرش‌های مدرن معانی مثبتی مانند “پوچی” یا “رمز و راز” دارد.
• سفید نشان‌دهنده بی‌گناهی، پاکی و پاکیزگی است. رنگ سفید برجسته‌ترین رنگ به کار رفته در فرش‌های سنتی بافته شده در شهر نائین استان یزد است

 کلکسیون فرش کوروش

مجموعه ای نفیس از برترین برندهای صنعت فرش کشور شرایط ویژه فروش

شرایط اقساط ویژه عموم بصورت بلند مدت بدون سود وکارمزد

  راه های تماس با ما                             

   واتساپ : 09022606076

  سایت: https://kouroshcarpet-co.com/

    اینستاگرام : https://www.instagram.com/kouroshcarpet.co/

  تلگرام : https://t.me/kouroshcarpet_co

    ادرس : کرج -بلوارچمران-سه راه دانشکده

گرد آورنده کلکسیون فرش کوروش